ТАЈНАТА ОПЕРАЦИЈА НА ЦИА СО КОЈА Е СРУШЕН МИЛОШЕВИЌ: ЛИДЕРИТЕ НА ОПОЗИЦИЈАТА ДОБИВАЛЕ МИЛИОНИ НА РАКА, КЛИНТОН ГО ИЗВЕСТИЛ И ПУТИН
Има праг на убивање, а Слободан Милошевиќ го премина – со овие зборови, поранешниот американски претседател Бил Клинтон му објаснил на Дејвид Шимер зошто американската Централна разузнавачка агенција (ЦИА) учествуваше во соборувањето на Милошевиќ од власт во тогашната Сојузна Република Југославија (СРЈ) во 2000 година.
Шимер е докторант по меѓународни односи на Универзитетот во Оксфорд, а неговата книга наскоро излегува од печат „Местенки: Америка, Русија и стогодишно тајно мешање во изборите“. Тој напиша статија за престижниот магазин „Foreign Affairs“ во кој носи досега непознати податоци за активностите на ЦИА во изборите на другите земји. И се покажува дека Ѓура Чворовиќ бил во право во Балканскиот шпион: „ЦИА, снаа, ЦИА, го уништи целиот свет !!!“ Тоа е уметничко дело од 1984 година, односно од времето на Студената војна, кога ЦИА и тогашната КГБ навистина се натпреваруваа во тоа кој подобро би ги минирал изборите.
Американската агенција за прв пат започна таква работа во Италија во 1948 година од страв дека левите и комунистите би можеле да победат на изборите. Беа потрошени големи пари, но демохристијаните победија на изборите. И тој модел подоцна се применуваше во серија избори. Заштитата на демократијата не беше важна, само беше важно што „нивните“ да не ги освојат изборите. Ако успеаја случајно, тогаш сè беше сторено за да ги саботираат. Па и државен удар, како во Чиле. Затоа што, како што рече Хенри Кисинџер, „Овие се премногу важни работи што треба да им се остават на чилеанските гласачи да одлучат“.
Двапати
И тогаш источногерманските комунисти го срушија Берлинскиот ѕид. Шимер изјави дека разговарал со 130 службеници, осуммина поранешни директори на ЦИА, директори на Националната разузнавачка служба, државните секретари, претседателските советници за национална безбедност, генералот КГБ и Клинтон. Заклучокот е како што следува: По 1989 година ЦИА започнала тајни операции само двапати со цел да се влијае на исходот на изборите. За прв пат тоа беше Југославија. И операцијата успеа. Втор пат беше Ирак во 2005 година. И тогаш таа се откажа во последен момент.
Бил Клинтон се состанал со новиот руски претседател Владимир Путин пред изборите во СРЈ. Според неодамна декласифицираните документи, Клинтон му рекол: „Овие се важни избори, но тие веројатно нема да бидат фер“. Во белешката од разговорот понатаму се вели дека Клинтон рекол дека Милошевиќ сигурно ќе се обиде да ги фалсификува изборите затоа што тој лошо стои во анкетите. „Би било добро тој да изгуби, но тој веројатно ќе се обиде да не го дозволи тоа да се случи“, рекол Клинтон. Путин започнал да се жали на интервенцијата на НАТО во Србија една година претходно. „Тие не се консултираа со нас за одлуката да се бомбардира Југославија. Тоа не беше фер “.
Американската администрација и Белата куќа и Конгресот заклучија дека треба да се стори се за да се спречи Милошевиќ да остане на власт. Клинтон добро го познаваше и му рече на Шимер дека нема проблем да ја одобри одлуката за вклучување на ЦИА во изборниот процес. „Тој беше безмилосен убиец кој беше одговорен за смртта на стотици илјади луѓе“, заклучи поранешниот американски претседател. И операцијата можеше да започне.
Од средината на 1999 година до крајот на 2000 година, разни јавни и приватни американски организации потрошија околу 40 милиони американски долари за разни програми што ја поддржуваа опозицијата во Србија, но и независни медиуми, граѓански организации и иницијативи што ги охрабруваа да излезат на гласање. Тоа беше јавен дел од операцијата и требаше да ги создаде истите правила на игра за обете страни.
Џон Сефер, агентивен оперативец (по изборите ќе стане шеф на агенцијата во Србија), активно учествувал во тој проект и потврдил дека ЦИА впумпува „милиони долари во кампањата против Милошевиќ“. „Еден модел на акција беше да се сретнеме со клучните опозициски луѓе во странство, каде што тие добиваа на рака кеш пари“, рече тој, додавајќи дека примарна цел е да се влијае на умот на луѓето, а не да се лажираат изборите. ЦИА не свесно ги лажеше гласачите со цел да ги убеди да гласаат за американските фаворити.
„Поради природата на нашите постапки, за нас беше многу полесно да навлеземе во Србија отколку за луѓето кои не ги криеја своите активности. Вклучувањето на американската разузнавачка заедница на изборите беше значајно. Вашингтон ги искористи сите инструменти на нашата национална моќ за да одговара на исходот од изборите според желбите на САД“. Така, Даглас Вајс, тогашниот оперативец на ЦИА на Балканот, ја објасни операцијата за Foreign Affairs.
Невладините организации (НВО) исто така играле улога. ИРИ (Меѓународен републикански институт), невладина организација финансирана од владата на САД, обучила повеќе од 15.000 активисти за тоа како да ги следат избирачките места. Ова било особено важно за изборите за Претседателот на СРЈ. Активистите ги броеле гласовите заедно со државните службеници. Првите официјални резултати велеа дека Милошевиќ е во мала предност пред Воислав Коштуница, а потоа набљудувачите излегоа и објавија дека тој изгубил, и тоа чисто. После тоа, владата се обидела да ја делегитимира победата на Коштуница со манипулации, што резултираше со протести. Во тоа време, Милошевиќ веќе немаше сили да ја задржи опозицијата и мораше да си даде оставка. И тогаш, во декември, неговата Социјалистичка партија на Србија (СПС) доживеа изборен дебакл. И наскоро Милошевиќ ќе биде екстрадиран во Хаг.
Тајно и отворено
Оперативците и денес се уште се многу задоволни. Вајс рече дека Соединетите држави направиле „голема разлика“ и дека „комбинацијата“ на тајни и отворени тактики довела до „позитивен исход“. Дополнителна потврда, велат тие, е дека повеќето од тогашните водечки српски опозиционери подоцна потврдија дека немаше да успеат без нивна помош. И таа помош вклучуваше сè, од рекламирање, преку финансирање, до она што опозицијата би правела за време на кампањата. Агентите не го кријат задоволството?
Џон Меклафлин, заменик директор на ЦИА во 2000 година, ја потврди операцијата со следниве зборови: „Јас сум запознаен со тоа, но не можам да зборувам за тоа“, му рече на Шимер. Вајс беше многу поотворен: „Нешто требаше да се стори во тоа време на Балканот, а мешањето на изборите беше крајното средство оправдано со целта: геноцидниот манијак веќе не е на власт“.
Сите соговорници тврдат дека ова е последен случај ЦИА да се вклучи толку во изборите. Таа планирала нешто такво во Ирак во 2005 година, но се откажала.
Во разговорот со Шимер, сите се заколнаат дека ЦИА повеќе не прави вакво нешто. И без оглед на Ѓуро Чворовиќ, тие се чини дека се во право: Агенцијата повеќе не влијае на изборите како што треба. „Не дека ваквите идеи не се појавуваат, но за време на администрацијата на Обама, тие беа одбиени“, рече Ентони Блинкен, кој во таа влада бил на голем број позиции.
ЦИА внимателно ги следи политичките процеси и користи нови средства. Кои се, се чини пософистицирани од руските. Влијанието на руските тајни служби на изборите беше откриено скоро во сите случаи, од американските во 2016 година до европските минатата година.