„Дојче Веле“: Девет работи што Софија очигледно не ги сфаќа во спорот со Скопје
Бугарија е на пат да направи стратешка грешка во својата надворешна политика. Со блокирање на преговорите на Северна Македонија за членство во ЕУ, нашата земја всушност работи против самата себе: ја забавува интеграцијата и поврзувањето на регионот неопходни за сопствен просперитет, го поддржува антибугарското расположение во соседната земја и паѓа во меѓународна изолација поради нејзината неразбирлива позиција. Покрај тоа, наместо принципиелна надворешна политика, Бугарија ги претвора своите романтични толкувања на сопствената историја во мерило на нејзините односи со остатокот од светот, пишува Даниел Смилов за бугарската редакција на „Дојче Веле“.
Ова може да биде популарна позиција во земјата, но не е работен модел за водење надворешна политика со суверени и рамноправни држави.
На крајот на краиштата, мора да постои одредена поделба помеѓу политиката и историјата: ова се различни области од следниве причини:
1) Историјата не е прашање на преговори меѓу земјите. Вистината не зависи од потписите на владите или од преговорите на меѓувладини комисии;
2) Меѓународното право ги регулира основните односи меѓу државите. Во него, државите не го признаваат меѓусебниот национален идентитет, националност, јазик и религија. Признати се две работи – државност (суверенитет) и влада на државата, доколку не е дојдена на власт по нормалниот уставен поредок. Барем од 1648 година (од Мировниот договор на Вестфалија) дел од суверенитетот на државата вклучува ексклузивно право на државата да ги регулира нејзините внатрешни работи: религија, јазик, националност и, соодветно, и образовниот систем, учебници итн. Бугарија ја призна Македонија како суверена држава од 90-тите години на минатиот век;
3) Идејата за заедничка комисија за историски прашања имаше за цел да ги подобри односите меѓу двете земји преку процес на дијалог. Меѓутоа, со фиксирањето на преговорите за заеднички став за сите прашања, ефектот од активноста на оваа комисија почнува да генерира спротивен резултат: тој ги надувува негативните расположенија на обете страни на границата. Силното антибугарско расположение во Македонија е факт кај дел од општеството и медиумите, но барем во моментот земјата има влада што сака да ги подобри односите меѓу нашите земји и да ја внесе Македонија во ЕУ. Блокирањето од страна на Бугарија на преговорите на Советот на министри за членство во ЕУ само ќе ескалира и зајакне негативните ставови таму и ќе ги влоши позициите на оние што се добронамерни кон нас кај нашиот сосед. Покрај тоа, Бугарија ризикува да стане голем „непријател“ на Македонија, што е апсурдно;
4) Правната вредност на „договорите“ за историјата е близу до занемарлива. Ако бидат прекршени, дали ќе бидеме судени во Хаг за симболична компензација? Дури и да се потпише таков договор, тој не може да ги обврзува размислувањето и зборувањето на луѓето во Македонија (или кај нас) – сепак, како дел од европскиот простор, принципот на слобода на говор важи за сите нас. Ниту, пак, таквите договори за историјата можат да запрат научни истражувања, што водат до заклучоци, недоследни со нив;
5) Дури и ако го принудиме Советот на министри да потпише нов анекс на договор за историја, идентитет, антибугарски кампањи во медиумите итн., овој договор нема да го промени расположението кон Бугарија во Северна Македонија. Напротив, тоа ќе ги зајакне и ќе ја мобилизира опозицијата против него. Да се донесе ВМРО-ДПМНЕ на власт најмногу, која е всушност главната антибугарска сила;
6) Постојат (многу) договори меѓу двете земји за одрекување од територијални претензии и обврска за недостаток на државна поддршка за групи и движења кои бараат отцепување – ова е неопходен и добар чекор. Договорите меѓу нас не зборуваат за малцинства и ова е исто така добар пристап – прашањето за малцинствата е внатрешно за секоја земја. Само обврзувачките меѓународни конвенции и други инструменти што важат за нас како дел од Советот на Европа и ЕУ се применливи на него – нема потреба да додаваме ништо преку посебни билатерални договори;
7) На долг рок, за Бугарија е важно да има подобрена комуникација со С.Македонија – медиуми, научни конференции и размени, патишта, железници, комуникации. Доколку овие работи станат вообичаени или барем поврзани, постои можност за промена на расположението во Северна Македонија кон Бугарија. Членството на нашиот западен сосед во ЕУ – па дури и само во преговарачкиот процес – само ќе ги зголемат можностите за поголема поврзаност меѓу двете земји;
8) Бугарската позиција е несфатлива за светот и привлекува само прекор и потсмев во ЕУ. Грците беа во слична ситуација и едвај успеаја да се извлечат од неа со Договорот од Преспа. Во моментот кога тие го сторија тоа, ние го зазедовме нивното место. Грција не доби ништо од конфронтацијата со Република Македонија. Тешко дека ние ќе освоиме нешто. Покрај тоа, Грција не сакаше суверена држава со специфично име до нејзината граница. Ова беше позиција што многумина ја критикуваа, но сепак беше во познатата рамка на меѓународното право – признавање на суверена држава. Ние тестираме нови територии во меѓународното право – непризнавање на идентитетот, јазикот и толкување на историјата на држава, чиј суверенитет веќе сме го признале. Ова е внатрешно контрадикторна позиција – како што беше речено, суверенитетот вклучува право на самоопределување за прашањето на идентитетот, јазикот и религијата. И историјата воопшто не е прашање на пазарење;
9) На крајот, влезот на Северна Македонија во ЕУ со право беше одбранет како стратешки бугарски приоритет уште од почетокот на транзицијата. И досега секогаш го браневме овој приоритет доследно. Но, во моментот ние самите го поткопуваме.
